Sevgili şarap sever, bugünkü konuğum Doğu Anadolu’nun yıldızı Öküzgözü üzümü. Bundan önceki yazılarımda Kalecik Karası ve Emir üzümlerine yer vermiştim. İlerleyen yazılarımda Türk şarapçılığında önemli rol oynayan Anadolu üzümlerimizi tanıtmaya devam edeceğim.
Anavatanı Elazığ olan Öküzgözü üzümü, Türkiye’nin en kıymetli kırmızı şaraplık üzüm çeşitlerinden bir tanesidir. Günümüzde yoğun olarak Elazığ ve Malatya civarında bulunmaktadır. Yemesi de oldukça keyifli olan Öküzgözü üzümü, bugün Türkiye’nin diğer pek çok yerinde hem şaraplık hem sofralık tüketim için yetiştirilmektedir. İri ve koyu tanelerinin renginden ötürü öküzün gözüne benzetilmesinden dolayı Öküzgözü adını almıştır.
Türk şarapçılığında klasik bir kupaj denilince akla hiç kuşkusuz Öküzgözü ve Boğazkere üzümlerinden yapılan şaraplar gelir. Bu iki şarabın birlikteliği günümüzde Türkiye’nin en köklü önemli miraslarına hayat vermeye devam ediyor.
Dear wine lover, today, I will introduce you to Öküzgözü grape, the star of the Eastern Anatolia region. In my previous articles, I wrote about Kalecik Karası and Emir grapes. In the upcoming articles, will continue introducing the grapes of Anatolia that play a central role in Turkish oenology. Öküzgözü grape from Elazığ is one of the most precious red wine grapes of Turkey. Today, it is commonly cultivated in Elazığ and Malatya. Öküzgözü grape, which is also a delight to eat, is being cultivated in many regions in Turkey for both wine making and consumption. It is called Öküzgözü (Ox eye) as it resembles the eye of an ox due to its color and large, dark pieces. One of the classical blends in Turkish viticulture is without a doubt Öküzgözü and Boğazkere blend. The harmony of these two grapes keep giving life to the most important heritages of Turkey.
Türk Şarapçılığında Eşsiz Birlikteliğe Hayat Veren Üzüm
1940’lı yıllarda ülke bağcılığını ve şarapçılığı geliştirmek için yurdun çeşitli yerlerinde Tekel Genel Müdürlüğü bünyesinde “Deneme Şarap Evleri” hayata geçiriliyor. Bunun için Türkiye’ye Fransa’dan uzmanlar getirtiliyor. Emile Boffard, şarapçılık konusunda inceleme için görevlendirilirken bir yandan Tekel, önemli bağ uzmanlarından Marcel Biron’un danışmanlığı önderliğinde Türkiye’nin kaliteli üzüm envanteri konusunda çalışmalar yaptırıyor. Başarılı sonuç alınan deneme şarap evleri şaraphanelere dönüştürülüyor. Elazığ, Ürgüp, Kayseri, Bilecik, Yozgat, Gaziantep, Çorum, Nevşehir, Bor, Kalecik, Kırşehir, Kırıkkale, Kırcasalih, Şarköy, Hoşköy, Uçmakdere, Tokat, Karaman gibi Anadolu’nun dört bir yanında şarap üretim tesisleri kuruluyor. Türk şarapçılığımızın gelişimine büyük katkılar sağlayan pek çok şarap tesisinden bugüne kadar günümüze ulaşan Kayra’nın Elazığ‘daki şaraphanesi de geçmişte başarılı olan örneklerden biri. 1942 yılında bir imalathane olarak kurulan Elazığ şarap üretim tesisi, 1944 yılında büyük bir tesise dönüşerek ve kapasitesi 1 milyon litrenin üzerine çıkıyor. 1994’ten sonra tesis modernize ediliyor ve günümüzde 6,2 milyon litrelik kapasiteye ulaşıyor. Adını yöredeki Harput’un ünlü Buzluk mağarasından alan Tekel’in efsanevi Buzbağ şarabı da 1944’ten beri Elazığ’nın Öküzgözü üzümleri ile Diyarbakır’ın bol tanenli boğazkereleri, Elazığ’daki bu fabrikada işlenmeye devam ediyor .
Bu eşsiz birlikteliğin perçinlendiği ve yılların eskitemediği Yakut’u da es geçmemek lazım. Türkiye’nin efsane kırmızısının önemli bir kısmı Öküzgözü ve Boğazkere üzümlerinden üretiliyor. Öküzgözü‘nün tek başına yani monosepaj olarak premium segmentte bir şarap olarak şarap severlerle buluşması ise Kavaklıdere’nin 1995 rekolteli Prestige Öküzgözü ile oluyor.
The Grape Giving Life to a Unique Blend in Turkish Viticulture
In 1940’s ‘Experimental Wine Houses’ were established around the country under the direction of the General Directorate of Public Alcohol and Tobacco Production Authority in order to improve viticulture and wine making in Turkey. French experts were brought to Turkey for this purpose. Emile Boffard was assigned to investigate wine making and Public Alcohol and Tobacco Production Authority has instructed experts to work on the high-quality grape inventory of Turkey, under the direction of Marcel Biron, an important vineyard specialist. Successful wine houses were transformed into wineries afterwards. Wine production facilities were established all around Anatolia including Elazığ, Ürgüp, Kayseri, Bilecik, Yozgat, Gaziantep, Çorum, Nevşehir, Bor, Kalecik, Kırşehir, Kırıkkale, Kırcasalih, Şarköy, Hoşköy, Uçmakdere, Tokat and Karaman. Winery of Kayra in Elazığ, which is one of the many wineries contributing to the improvement of Turkish viticulture that has survived to this day, is one of the successful examples. Elazığ winery, which was established as a wine shop in 1942 has become a great facility in 1944 and reached 1 million liters in capacity. In 1994, the facility was modernized and today it has a capacity of 6.2 million liters. Legendary Buzbağ wine of Public Alcohol and Tobacco Production Authority, which is named after the famous Buzluk inn in the region Harput, is being produced in this winery in Elazığ with the Öküzgözü grapes of Elazığ and tannic Boğazkere grapes of Diyarbakır.
It is also worth to mention Yakut, which is strengthened with this blend and has been a long time favorite. A significant portion of the legendary red wines of Turkey are being produced with Öküzgözü and Boğazkere grapes. Öküzgözü has first taken the stage with its varietal form as a premium wine with Prestige Öküzgözü, produced by Kavaklıdere using the 1995 harvest.
Kısa Kısa Öküzgözü Üzümü
Öküzgözü üzümü mavimsi mor renkte, eliptik, iri taneli, kabuğu orta kalınlıkta ve büyük salkım yapısına sahiptir.
Koyu fuşya renkte, orta – yüksek gövdeli, yüksek asitli, orta tanenli ve orta alkollü şaraplar yapar.
Gençken şarapları vişne, böğürtlen, mürdüm erik, karadut, nar ve okaliptüs aromalarına sahiptir.
Fıçı ile uyumludur. Ülkemizde sek, tatlı, roze, kırmızı ve likör kategorisinde farklı stillerde Öküzgözü şarapları üretilmektedir.
Anavatanı olan Elazığ‘da denizden 850-1100 metre yükseklikte killi, tınlı ve kalkerli topraklarda yetiştirilen Elazığ “Öküzgözü” üzümü 2007 yılında coğrafi işaret olarak tescil edildi. Yüzlerce yıllık geçmişe sahip olan, kendine özgü aromalarıyla dikkat çeken Öküzgözü aslında çok süprizli bir üzüm. Nasıl mı? Gençken şarapları inanılmaz meyvemsi bir karaktere sahip. Türkçe tam olarak karşılığını bulamadığım için biraz kolaya kaçacağım ve “juicy” tanımını kullanacağım Öküzgözü için. Uzun süre beklememiş taze sıkılmış bir meyve suyu içiyormuşsunuz gibi düşünün. Bu tanım öküzgözüne çok uyuyor. Hiç kuşkusuz, öküzgözünün bu özellikleri ülkemizde 1988 yılından beri “Beaujolais Nouveau” geleneğinin yegane temsilcisi olan Primeur Kırmızı için seçtirdi.
Öküzgözü şarapları yıllandıkça da diriliğini koruyan daha oturaklı bir hal alıyor. Monosepaj Öküzgözünden yapılan şarapların kendine ait çok güzel bir fuşya rengi var. Eğer çok sık Öküzgözü içiyorsanız kolaylıkla bu renkten bile kendisini ayırt etmeniz mümkün olabiliyor. Tanen-asit dengesi eşliğinde iyi bir gövde gövde barındıran bu Anadolu üzümümüz için 2019 yılında Kavaklıdere Şarapları ve Riedel’in ortak çalışmaları ile Öküzgözü üzümü kadehini buldu. Türk şarapçılığı için bir ilk olan Öküzgözü kadehinin hikayesini de merak edenler detaylı bilgiye buradan ulaşabilir.
Öküzgözü Grapes At A Glance
Öküzgözü grape has a bluish-purple color, elliptical shape, medium-thick skin, big bunches and is large sized.
Öküzgözü makes a medium-high bodied, dark fuchsia wine with high acidity, medium tannin and medium alcohol.
When young, these wines have cherry, blackberry, damson plum, black mulberry, pomegranate and eucalyptus aroma.
It can be aged in barrels. In Turkey, Öküzgözü wines in various styles are produced in dry, sweet, rosé, red and liquor categories.
“Öküzgözü” grapes cultivated 850-1100 meters higher than sea level in the clay, loamey and calcareous soil of Elazığ, has been registered as a geographical indication in 2007. Öküzgözü, the grape with hundreds of years of history and is known with its specific aroma, is also full of surprises. How is that possible? Well, when young, the wines produced with this grape have a very fruity characteristic. If I were to describe Öküzgözü in one word, it would be ‘juicy’. It is like you are drinking freshly-squeezed fruit juice, which has not waited for long. This definition fits Öküzgözü very well. Without a doubt, these characteristics of Öküzgözü were taken into consideration when this grape was elected to be part of Primeur Red, which is the only representative of the “Beaujolais Nouveau” tradition since 1988.
Öküzgözü wines become more well-settled when aged, although they maintain their freshness. Varietal Öküzgözü wines have a specific fuchsia color. If you drink this wine very often, it is even possible to distinguish Öküzgözü from others with its color. For this Anatolian grape with a good body and a fine tannin-acid balance, Öküzgözü grape found its wineglass in 2019, thanks to the efforts of Kavaklıdere Wines and Riedel. If you want to learn more about the Öküzgözü wineglass, which is a first in Turkish viticulture, you may find it here.
Öküzgözü ve Yemek
Öküzgözü şaraplarının genelde yüksek asidini baz alacak olursak kadehinizde Öküzgözü varsa aynı şekilde asitli yemeklerle iyi uyum sağlayacaktır. Özellikle domates ile pişen tas kebabı ve güveç et yemeklerine iyi eşlik eder. İçerisine meyve giren et yemekleri ile eşleştirebilirsiniz. Öküzgözü ayrıca ızgara kırmızı etlere ve kırmızı et şarküteri ürünleriyle de iyi gider. Benim favori Öküzgözü eşleşmem İzmir usülü safi kokoreç iledir. Mutlaka denemenizi tavsiye ederim. Nefistir.
Bir sonraki üzümümüz Boğazkere‘de görüşmek üzere..
Öküzgözü and Food
Considering the high level of acidity of Öküzgözü wines, it can be concluded that this wine goes well with acidic food. In particular, it is a good companion to lamb stew with tomatoes and stewed meats. You may drink this wine with meat courses containing fruits. Öküzgözü also goes well with grilled red meat and red deli meat. My favorite food to have with Öküzgözü is İzmir style plain ‘kokoreç’ (grilled mutton intestines). I definitely recommend that you try this combination. It is very tasty.
See you in our next grape, Boğazkere.
Kaynakça
A’dan Z’ye Şarap, Mehmet Yalçın
Tekel’in Nesi Kaldı Damaklarda Tadı Kaldı, Kerim Yanık
